TADIĆ, JORJO
TADIĆ, JORJO, srpski povjesničar (Stari Grad na Hvaru, 6. VI. 1899 – Beograd, 4. X. 1969).
Studirao povijest i filozofiju u Zagrebu, Pragu, Leipzigu, Berlinu i Beogradu, gdje je 1922. diplomirao i 1931. doktorirao radom Španija i Dubrovnik u XVI veku. Od 1923. do 1936. radio je kao suplent Pomorske akademije u Kotoru te kao profesor i ravnatelj Pomorsko-trgovačke škole u Dubrovniku. God. 1929–31. izdavao je i uređivao mjesečnik Dubrovnik. God. 1935. izabran je za docenta za predmet povijesti novoga vijeka na Filozofskom fakultetu u Zagrebu, a 1938. prešao je u Beograd na mjesto višega savjetnika u Ministarstvu prosvjete te 1951. postao redoviti profesor na katedri za opću povijest novoga vijeka na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Bio je prvi ravnatelj Historijskog instituta u Dubrovniku (1949), a 1961–69. Istorijskog instituta Srpske akademije nauka u Beogradu. Od 1959. bio je redoviti član Srpske akademije nauka. Najviše se bavio poviješću Dubrovnika, dubr. zaleđa, Bosne i Srbije u sr. vijeku i ranom novovjekovlju. Njegovi interesi kretali su se na sjecištu kulturne, političke i gosp. povijesti (Španija i Dubrovnik u XVI veku, 1932; Miho Pracatović-Pracat: prilog istoriji dubrovačkog pomorstva, 1933; Pisma i uputstva Dubrovačke republike, 1935; Jevreji u Dubrovniku do polovine XVII stoljeća, 1937; Promet putnika u starom Dubrovniku, 1939; Dubrovački portreti, 1948). Bavio se i lat. paleografijom te izdavao arhivsko gradivo (Dubrovačka arhivska građa o Beogradu, I–II, 1950; Građa o slikarskoj školi u Dubrovniku XIII.–XVI. v., I–II, 1952).
O M. Držiću napisao je biografski koncipiran rad Marin Držić (1508–1567), objavljen u knjizi Dubrovački portreti. O Držiću, odn. o njegovu vremenu, piše i u radu O društvenoj strukturi Dalmacije i Dubrovnika u vreme renesanse (1953). Priređujući kritičko izdanje Držićevih djela za sedmu knjigu edicije Stari pisci hrvatski (Djela Marina Držića, 1930), Milan Rešetar se – u rekonstruiranju Držićeva života – služio Tadićevim prijepisima iz različitih dokumenata pohranjenih u Državnom arhivu u Dubrovniku. Dobro upućen u arhivsko gradivo, Tadić je uvelike oblikovao sliku o Držiću kao neodgovornomu, lakomislenom i prezaduženomu »veselom dum Marinu«, koji je »uvek spreman na šalu, zabavu i duhovit razgovor«, »celoga života trošio novac« i nije bio drugo doli »običan avanturista«, čiji pokušaj rekonstrukcije dubr. vlade »otkriva čoveka neobična, štaviše, ne sasvim zdrava, sa izvesnim duševnim nedostacima«. Njegova interpretacija Držićeva života nerijetko je prožeta ironijom (»Tako Marin Držić, klerik i opat, bivši student i vicerektor univerziteta, postade sobar jednog austrijskog grofa i njegov zabavljač«; »Bez sumnje mu se mnogo žurilo da se ovako naglo zapopi, jer mu dotle nije smetalo da preko dvadeset godina ostane običan klerik«; »Kad sve bude spremno, pristupiće se akciji, najdalje do kraja januara 1567, i to jedne noći, bez sumnje kada teški oblaci, kiša i gusta tama pritisnu Dubrovnik. Dok nosioci državne vlasti budu mirno spavali, Držić će povesti u borbu ovu čudnu četu Italijana sa svih strana sakupljenih, i u svojoj režiji izvesti, na dubrovačkoj Placi, neozbiljno zamišljenu igru«), a procjena Držića kao osobe sadrži mnogo proizvoljnosti i pretjerivanja: »Tako je mogao da misli samo čovek Držićeva karaktera i Držićeva načina života, koji je celoga veka, živeći u neradu, pravio dugove i vodio borbu s neimaštinom i koji je u novcu gledao najveću sreću i preimućstvo nad drugima«. Tadić je najbolji kad iznosi dotad nepoznate podatke iz Držićeva životopisa. U ocjenu Držićevih djela upuštao se sporadično, priznajući da »Držić je bio vrlo originalan, neposredan i realan pisac«, ali mu je spočitavao upravo ono što suvremena tumačenja ističu kao najvrednije: »On se u svojim komedijama previše vezao sa dnevnim životom, zavisan je od one sirove građe koju mu je ondašnji Dubrovnik bogato pružao, tako da nije uvek uspeo da se izdigne, da kao pravi umetnik uopšti, da stvori tipove«.
